Het project Community Care, oftewel ‘zorg in de gemeenschap door de gemeenschap’ richt zich op het creëren van een ondersteunende leefgemeenschap. Doel hiervan is om ouderen in de regio Zaanstreek Waterland langer zelfstandig thuis te laten wonen. Oók mensen met ouderdomsziektes, zoals dementie of Parkinson. Het uitgangspunt is dat mensen zichzelf kunnen redden en/of samen met anderen oplossingen vinden, waardoor zij minder of pas in een later stadium professionele zorg nodig hebben. Doordat zij langer in hun eigen vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen, vergroot hun gevoel van veiligheid, autonomie en comfort. Het risico op eenzaamheid en sociaal isolement wordt juist minder door sociale interactie met buurtgenoten, vrijwilligers en zorgverleners.
Hoe duidelijk de uitgangspunten in theorie ook zijn, de praktijk blijkt soms wat weerbarstiger. Projectleider Marlou Delhez: “Een gemeenschap maak je niet, die ontstaat. Je kunt hooguit inspelen op de aanwezige energie en zo een systeem faciliteren en (verder) in beweging brengen. Iedere community is anders, je hebt te maken met een lokale dynamiek. Dat maakt het interessant en soms ook best lastig.”
Actieve betrokkenheid
Community Care is geen vervanging voor professionele zorg en ondersteuning wanneer deze nodig is, maar een aanvullende aanpak om de gemeenschap te versterken en de zorg en ondersteuning te organiseren die nodig is om de gezondheid, het welzijn en de participatie van alle gemeenschapsleden te bevorderen. Dat is minder eenvoudig dan het wellicht klinkt. Want die aanvulling vraagt om goede samenwerking tussen inwoners en organisaties en tussen organisaties onderling. Bovendien is het uitgangspunt dat ouderen, hun netwerk en de gemeenschap leidend zijn, en organisaties ondersteunend. Autonomie, zelfredzaamheid en eigen regie van inwoners zijn belangrijke waarden. Dat betekent actieve betrokkenheid van inwoners en nieuwe mensen aan tafel.
Voor sommige organisaties en zorgprofessionals betekent dat een omslag in denken en handelen. Marlou: “Community Care is een wijk/buurtgerichte aanpak. Als we zeggen ‘de inwoner is aan zet’, betekent dat ook dat we moeten denken buiten de organisatorische kaders en bijvoorbeeld bestaande werkwijzen, patronen, indicaties en budgetten (deels) moeten loslaten. Dat geldt voor verschillende organisaties, op verschillende niveaus. Dat kan spannend zijn. Wat is er mogelijk, waar liggen de kansen en wat zijn de risico’s?”
“Het vraagt geduld, flexibiliteit en lef om uit te gaan van de energie in de gemeenschap, dingen te laten ontstaan en in die onzekere context beslissingen te nemen.”
Marlou Delhez
Projectleider Community Care
Creatieve oplossingen
Ook voor veel zorgprofessionals betekent het een andere manier van werken. Dat gaat gepaard met denken in kansen en mogelijkheden en open staan voor creatieve oplossingen. Oftewel: wat kan er wel? Met steeds vragen als: wat is de behoefte/hulpvraag, wat is er nodig, en als kernwoorden: zelf, samen, thuis en digitaal. Dus: zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan en vooral ook: samen als het kan. Het is belangrijk dat zorgorganisaties, woningcorporaties, welzijnspartijen, gemeenten en inwoners samen werken aan samenredzaamheid van de gemeenschap.
Marlou: “Voor samenwerking is consensus tussen de betrokken partijen nodig en duidelijkheid over bijvoorbeeld opdrachtgeverschap, verschillende belangen, afhankelijkheden en randvoorwaarden. Dat is extra lastig bij een onderwerp als Community Care dat zich niet of nauwelijks laat ‘vangen’ in KPI’s, SMART-doelstellingen en concrete planningen. Het vraagt geduld, flexibiliteit en lef om uit te gaan van de energie in de gemeenschap, dingen te laten ontstaan en in die onzekere context beslissingen te nemen. Een pilot is een mooie manier om het durven dromen én durven doen mogelijk te maken en zo samen te leren over wat wel en wat niet werkt in een bepaalde gemeenschap.”
Wat is er nog meer mogelijk?
In de regio Zaanstreek Waterland zijn eind maart pilots gestart op drie locaties: woonzorgcentrum Lambert Melisz Westzaan (gemeente Zaanstad), de wijk Wheermolen-Oost (gemeente Purmerend) en het schiereiland Marken (gemeente Waterland). Drie verschillende locaties, drie verschillende gemeenschappen, drie verschillende aanpakken. Marlou: “Je kunt niet volstaan met één plan van aanpak, er is geen blauwdruk. Iedere locatie biedt andere kansen, mogelijkheden en uitdagingen. We sluiten aan bij de behoeften, krachten en energie in de gemeenschap. Leerpunten uit deze pilotfase verwerken we in een handleiding met tips voor het opzetten van nieuwe en de bredere uitrol van succesvolle initiatieven in de regio. Hiermee hopen we allerlei stakeholders te laten zien hoe kansrijk dit is. Er is zoveel meer mogelijk dan we vooraf kunnen bedenken.”
Projectleider Marlou Delhez: “Met Community Care streven we naar een gemeenschap waar zorgen voor en met elkaar de norm is. Dit bevordert de zelfredzaamheid, gezondheid, welzijn en participatie van alle mensen die er onderdeel van uitmaken. Door langer thuis te blijven wonen, is het mogelijk om inzet van professionele zorg uit te stellen of zelfs te voorkomen. Hierdoor kunnen zorgprofessionals zich richten op mensen die echt professionele zorg nodig hebben.”
